کنترل فاز روشی حفاظتی است که در الکترونیک قدرت برای تنظیم توان مصرفکنندگان الکتریکی و مصرفکنندگان با ولتاژ متناوب اعمال میشود، به عبارتی باعث حفاظت از مصرفکنندگان الکتریکی در برابر تغییرات ناخواسته در ولتاژ میشود.
یکی از مؤثرترین روشها و به عنوان یک از تجهیزات حفاظتی، بیشترین کاربرد را در مدارها و تابلوهای برق صنعتی دارد و عملکرد الکتروموتور را کنترل و آن را در برابر اختلافات ولتاژ محافظت میکند. جهت کنترل فاز به عناصر و قطعات نیمههادی قابلکنترل نیاز است. این عناصر که به دریچه و سوپاپ نیز منسوب هستند، پس از تبدیل و جابجایی دو فاز، سیگنال تأخیری احتراق را دریافت میکنند و در آن لحظه رسانا میشوند. هرچه تأخیر، بیشتر قابلتنظیم باشد، ولتاژ خروجی RMS پایینتر و بر این اساس، قدرت ساطعشده کمتر خواهد بود.
معمولاً در مسیر مدارها و خطوط تک فاز یا سه فاز قرار میگیرند تا ضمن حفاظت از موتور، با کنترل فازهای ورودی، در صورت بروز هر یک از مشکلات زیر، سبب قطع مدار شوند.
نقطه مقابل کنترل فاز، کنترل فاز معکوس است. در این حالت، لحظه طبیعی احتراق ثابت و یکنواخت باقی مانده اما سوپاپ یا ولوو قبل از تبدیل و جابهجایی فازها، خاموش و غیرفعال میشود.
کنترل فازها با پوشش دادن ولتاژهایAC وDC مورد نیاز خطوط سه فاز، به طور خاص و کاربردی برای برنامههای دفاعی و کاربردی صنعتی، نظارت بر افت فاز، دنباله نادرست فاز، عدم تعادل فاز، جریان بیش از حد بالا و پایین بار، افزایش/ کاهش فرکانس، ولتاژ بالا/پایین و جهت حفظ مصونیت تجهیزات و مدارهای تک فاز و سه فاز در برابر نوسانات و اختلالات خطوط نیرو، طراحی شدهاند.
از آنجاییکه کنترل فازها، از اتلاف کم انرژی بهره میبرند، در طیف گستردهای از برنامهها و تجهیزات کاربردی (آسانسور، کمپرسور، پمپ، سیستم تهویه هوا، مخازن مخلوطکننده) جهت محافظت از موتورها در برابر اثرات مخرب تک فاز، معکوس شدن فازها و اضافه بارها و همچنین نظارت بر سیگنالهای ابزار دقیق (4-20میلی آمپر، 0-10 ولت)، تأیید عملکرد ماشینآلات، نظارت بر چراغها در مناطق بحرانی (چراغ باند فرودگاهها)، نظارت بر فنهای تهویه و سیستمهای اتوماسیون ساختمانی مورد استفاده واقع شدهاند. در واقع در این روش، جریان و ولتاژ سینوسی نیستند که منجر به تحریک قدرت و توان واکنشی شوند.
نشاندهنده ورودی سه فاز برق شبکه برای روشن شدن کنترل فاز، که برق سه فاز باید به این سه ترمینال به نام های R , S , T وصل شود که امکان دارد در بعض از مدلها با نامهایL1 ، L2، L3 نیز نامگذاری شده باشند.
ولوم تنظیم زمان انتظار کنترل فاز، برای تشخیص زمان وقوع خطا یا روشن شدن و وصل شدن مدار برای اولینبار.
ولوم تنظیم میزان حساسیت کنترل فاز در هنگام عدم تقارن فازها.
ترمینال ورود فرمان کنترل فاز که خروجی آن در ترمینالهای 16 و 18 قابل دریافت است.
ترمینال خروج فرمان NO یا نرمال باز که زمانی که ولتاژ سه فاز فاقد هر گونه ایرادی باشد، وصل میگردد، در این حالت چراغ سیگنال REL نیز روشن میشود.
ترمینال خروج فرمان NC یا نرمال بسته که همیشه بسته است جز در مواقعی که چراغ سیگنال REL روشن است.
نشاندهنده ولتاژ شبکه برق ورودی کنترل فاز.
نشاندهنده وصل بودن رله کنترل فاز.
نشاندهنده افزایش یا کاهش ولتاژ که اگر ولتاژ از حد مجاز افزایش یا کاهش یابد، این چراغ روشن شده و بعد از گذشت 3 ثانیه مدار قطع میگردد (حد مجاز جریان: 300-440 ولت).
نشاندهنده جابجا شدن فازها، که در صورت این جابهجایی یا دوفاز شدن، چراغ P روشن شده و بعد از چند ثانیه مدار قطع میشود.