در واقع انکودر (encoder) حسگر، دستگاه، مدار، مبدل، برنامه نرمافزاری یا الگوریتمی است که فیدبک (feedback) را ارائه میدهد. اطلاعات را از یک قالب یا کد به قالب یا کد دیگری به منظور استانداردسازی، سرعت یا فشردهسازی، تبدیل میکند.
در تکنولوژیهای مختلف، انکودرها به عنوان یک ابزار الکترومکانیکی، از حرکت مکانیکی (خطی-دورانی) استفاده نموده و آن را به سیگنال الکتریکی تبدیل میکنند. که این سیگنال توسط یک نوع دستگاه کنترلکننده در یک سیستم کنترل حرکت مانند PLC قابل خوانش است و رمزگشایی میگردد. سیگنال فیدبک انکودر میتواند برای تعیین موقعیت (مکان)، شمارش، سرعت یا جهت گردش شفت موتور مورد استفاده قرار گیرد. یک دستگاه کنترلکننده میتواند از این اطلاعات برای ارسال یک دستورالعمل برای یک عملکرد خاص استفاده کند.
به عبارت سادهتر، انکودر یا رمزگذار مبدلی است که حرکت خطی و دروانی یک جسم را به یک سیگنال دیجیتال (کد 0 یا 1) یا در بعضی از موارد به سیگنال آنالوگ (4-20 میلیآمپر با 0-10 ولت) بدل میسازد.
انکودرها از انواع مختلف فنآوری از جمله: مکانیکی، مغناطیسی، مقاومت و اپتیکال (نوری) برای ایجاد سیگنال استفاده میکنند که در این بین تکنولوژی اپتیکال یا نوری رایجترین تکنولوژی کاربردی است. در سنجش نوری، انکودر بر اساس قطع نور، فیدبک را ارائه میدهد.
انکودرها که در انواع صنعتها وکارخانههای تولیدی مورد استفاده قرار میگیرند، در درجه اول برای تعیین موقعیت محور کنترل حرکت یا برای به دست آوردن بازخورد سرعت، به کار میروند.
انکودر قابل برنامه ریزی، نسل جدیدی از انکودرهای افزایشی هستند که پالس مرجع را به وسیله کنترلکننده اصلی به میزان قابلتوجهی تنظیم میکنند. انکودر قابل برنامه ریزی هم از انعطافپذیری بسیار بیشتری برخوردارند، هم میتوانند با اتصال به WiFi برنامهریزی شوند.
با استفاده از انکودر قابل برنامه ریزی، بسیاری از انواع ویژگیهای اندازهگیری انکودرهای مطلق و افزایشی را میتوان از طریق تغییر نرمافزار اصلاح کرد تا دامنه دستگاههای سخت افزاری مورد نیاز بهطور قابلتوجهی کاهش یابد.
انکودرهای افزایشی برنامه پذیر، اخیراً رایجتر شدهاند. این امر تا حد زیادی به این دلیل است که ویژگیهای اندازهگیری دستگاه (تعداد پالس در هر چرخش ، سطح خروجی و غیره) از طریق بروزرسانی نرمافزار بدون نیاز به هر گونه تغییری در اجزاء و مولفههای فیزیکی قابل اصلاح و تغییر است. این انکودرهای جدید که در طیف وسیعی از تنظیمات مکانیکی و انواع کانکتور در دسترس هستند، توسط طیف وسیعی از ابزارهای مدیریت پیکربندی پشتیبانی میشوند و توسط هر دستگاه الکترونیکی مجهز به WiFi قابل برنامه ریزی هستند.
البته انکودرهای جدید برنامه پذیر، چیز جدیدی نیستند. در واقع آنچه که در این انکودرهای برنامه پذیر جدید، تازگی دارد نوع برنامهنویسی و همچنین نحوه برنامهریزی آنها است.